---

خلیج فارس به دلیل قرار گرفتن در منطقه ای گرمسیری جزء مهمترین و پرتنوع ترین اکوسیستم های آبی جهان است. روش صید با تور ترال یکی از روش های صیادی در این اکوسیستم است که صید ضمنی بالایی دارد. این مطالعه با هدف دستیابی به درصد صید بازه های طولی کمتر از LM۵۰ در سه گونه اقتصادی سنگسر، شوریده و حلوا سفید در صیدگاه های میگوی استان هرمزگان انجام گرفت. نمونه برداری توسط تور ترال میگو با اندازه چشمه‌ کشیده ۲ سانتی متر در کیسه تور انجام شد. در کل ۱۶ تور اندازی انجام گرفت. بزرگترین و کوچکترین افراد به دام افتاده برای سه گونه سنگسر، شوریده و حلوا سفید به ترتیب ۵۲۰ و ۱۲۰، ۳۶۰ و ۲۴۰ میلی متر طول کل و ۲۵۹ و ۱۰۹ میلی متر طول چنگالی اندازه گرفته شد. آنالیز فراوانی طولی نشان داد که در ماهی سنگسر ۹۲/۸۵ درصد، ماهی حلوا سفید ۸۰/۳۹ درصد و ماهی شوریده ۷۳/۳۳ درصد از طول کل و چنگالی کل نمونه های بدست آمده، کوتاه تر از طولی بود که برای LM۵۰ گونه ها در منابع مشخص شده بود. پیشنهاد می شود جهت جلوگیری از آسیب رسیدن به ذخیره این سه گونه روش های کاهش صید ضمنی، نظیر ابزارهای کاهنده صید ضمنی، در تور ترال میگو مورد استفاده قرار گیرد.

---

مطالعه حاضر با هدف بررسی رژیم غذایی کوسه چانه سفید C. dussumieri، جهت تعیین ارجحیت غذایی آن در آب های دریایی استان هرمزگان پی ریزی شد. در مجموع، محتویات معده ۳۶۰ کوسه ماهی شامل ۱۶۹ ماده و ۱۹۱ نر که با استفاده از ترال میان آبی یال اسبی و تور گوشگیر طی ۱۸ ماه از آذرماه ۱۳۹۲ تا خرداد ۱۳۹۴ صید شده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. نمونه ها از رژیم غذایی کوسه چانه سفید با دامنه طولی ۹۸-۴۱ سانتی متر و دامنه وزنی ۵۱۰۰-۵۰۰ گرم با استفاده از روش های وزنی، شمارشی، فراوانی و شاخص اهمیت نسبی بررسی شدند. ۲۵۲ معده حاوی عناوین غذایی بودند و درغالب معده ها ماهیان استخوانی کوچک یافت شد. کوسه چانه سفید از گروه های متنوعی از ماهیان استخوانی شامل خانواده شگ ماهیان، کیجارماهیان، گوازیم ماهیان و به طور اتفاقی سخت پوستان عالی و سفالوپوداها تغذیه کرده بودند. میانگین تعداد طعمه در معده برای جنس نر و ماده به ترتیب ۰/۸۴±۱/۵۹ و ۰/۸۱±۱/۵۱ بود. سطح تروفی برای کوسه چانه سفید در این مطالعه ۴/۴ بدست آمد. تفاوت معنی داری در جیره غذایی بین دو جنس نر و ماده وجود داشت. تغییر در جیره غذایی ماهیان نابالغ در حال بلوغ و بالغ در دو جنس نر و ماده گواه این امر است که کوسه چانه سفید یک تغییر رژیم غذایی در طول دوره زندگی را تجربه می کند.

---

شاخص های رشد و مرگ و میر ماهی زرد (E. affinis) با استفاده از ترکیب فراوانی طولی و زیست سنجی ۱۳۷۱۶ عدد ماهی در آب های استان هرمزگان در سال ۱۳۹۲ مورد مطالعه قرار گرفت. دامنه طولی و میانگین دامنه طولی این گونه به ترتیب ۸۵-۲۲ سانتی متر ۵۹/۳۶ بدست آمد. از روش ELEFFAN I در برنامه FISAT برای آنالیز داده ها استفاده شد. شاخص های رشد مانند طول بی نهایت L∞)- ۸۸/۲) سانتی متر، ضریب رشد K)- ۰/۵۱) در سال و سن در طول صفر t۰)- -۰/۲۳) محاسبه شد. در مجموع هشت گروه همزاد طولی برای ماهی زرده تشخیص داده شد و بیشینه بازگشت شیلاتی این ماهی به میزان ۱۴/۴۸ درصد در مرداد ماه به دست آمد. محاسبه مرگ و میر کل (Z) با استفاده از منحنی صید به میزان ۱/۸۷ در هر سال به دست آمد. ضریب مرگ و میر طبیعی (M) و مرگ و میر صیادی (F) با استفاده از فرمول تجربی پائولی به ترتیب ۰/۶۴ و ۱/۲۳ در هر سال محاسبه شد. ضریب بهره برداری (E) برای ماهی زرده ۰/۶۵ بدست آمد که نشان دهنده این است که ماهی زرده در آب های استان هرمزگان بیش از حد بهره برداری شده است.

---

پارامترهای رشد گونه­ (B. dussumieri) با استفاده از بررسی فراوانی طولی ۲۸۱ نمونه ماهی در جنگل های حرا بندر خمیر در استان هرمزگان که از شهریور ۱۳۹۴ تا خرداد ۱۳۹۵ به صورت فصلی صید شده بودند، محاسبه شد. با استفاده از برنامه ۱ ELEFAN موجود در نرم افزار FiSAT II پارامترهای رشد این ماهی محاسبه شد و با استفاده از معادله رشد وان برتالانفی معادله رشد نرها و ماده ها به ترتیب Lt=۲۲,۱{۱-exp [-۰.۰.۵۱(t-۰.۳۴۷)]} و Lt=۲۱{۱-exp[-۰,۵۱(t- ۰.۳۵)]} به دست امد. با محاسبه طول عمر مقدار t_max عدد ۵/۵۴ سال محاسبه شد. مقدار طول میانگین برای نرها و ماده ها در منطقه مورد بررسی در طول مدت نمونه برداری ۳/۴۲±۱۴/۵۴ و ۳/۳۵±۱۴/۸۸ سانتی متر و مقادیر میانگین وزن نرها و ماده ها به ترتیب ۱۱/۷۲±۲۱/۵۲ و ۳۷/۱۳±۲۸/۲۴ گرم محاسبه شده است. مقدار عددی b ۵۶/۲ برای نرها و ۲/۶۳ برای ماده ها به دست امد. ضریب مرگ و میر طبیعی، اعداد ۱/۲۳ و ۱/۲۱ برای ماهیان ماده و نر محاسبه شد. با توجه به نمودارها و معادلات، ماهیان ماده به طول بینهایت بالاتری نسبت نرها می رسند. روابط طول کل – وزن برای نرها و ماده ها W=۰,۰۲۰ L^۲,۵۶ (r^۲=۰,۹۶۸)و W=۰,۰۱۷L^۲,۶۳۴ (r^۲=۰,۹۵۸) محاسبه شد.

---

رژیم غذایی کوسه گربه ماهی عربی (C. arabicum)، طی یک دوره شش ماهه از آبان ۱۳۹۴ تا فروردین ۱۳۹۵ در آبهای خلیج فارس (منطقه بندرعباس) بصورت ماهانه مورد مطالعه قرار گرفت. در طی این مدت ۱۸۰ نمونه (۱۰۲ عدد ماهی نر و ۷۸ عدد ماده) در اندازه های طولی بین ۳۷/۲ تا ۷۳/۴ میلیمتر در صید شناورهای سنتی مجهز به تور ترال کف و تور گوشگیر کف از محدوده آبهای خلیج فارس (آبهای ساحلی بندرعباس تا قشم) جمع آوری گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد ماهی ها مهم ترین و مطلوب ترین ماده غذایی (۴۷ درصد) بوده و دومین گروه غذایی سخت پوستان (۳۱ درصد) بودند. اقلام غذایی بعدی بترتیب شامل مواد مخلوط (غیر قابل تفکیک) ۱۹ درصد و نرم تنان ۳ درصد بودند. همچنین براساس اقلام غذایی مشاهده شده در فصول مختلف مشخص گردید که درصد فراوانی حضور ماهی ها در اسفند‌ماه بیش ترین مقدار را به خود اختصاص داده بود؛ این در حالیست که بیش ترین درصد فراوانی برای سخت پوستان مربوط به دی ماه بود. مواد مخلوط و نرم تنان نیز در آبان ماه بیشترین ترین درصد فراوانی حضور را به ‌خود اختصاص داده بودند. براساس نتایج این تحقیق هیچ گونه تفاوت معنی داری از نظر نوع رژیم غذایی در جنس های مختلف کوسه گربه ماهی عربی مشاهده نشد اما تفاوت معنی داری به ‌لحاظ نوع رژیم غذایی در کلاس های طولی مختلف مشاهده شد. شاخص تهی بودن معده (CV) در طی مدت نمونه برداری به طور معنی داری در دو جنس نر و ماده کوسه گربه ماهی عربی متفاوت بود و این شاخص در جنس های نر بین ۲۳/۳-۳/۳ و در جنس های ماده بین ۱۱/۸ -۳/۸ متغیر بود. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که بیشترین مقدار شاخص معدی (GaSI) در اسفندماه و کم ترین آن مربوط به فروردین ماه می باشد.

---

این پژوهش با هدف بررسی پویایی شناسی جمعیت گونه (P. waltoni) با استفاده از بررسی فراوانی طولی ۱۲۲۵ نمونه ماهی از گونه مورد مطالعه از جنگل‌های حرای بندر خمیر در استان هرمزگان از شهریور ۱۳۹۴ تا خرداد ۱۳۹۵ به‌صورت فصلی صید شده‌اند انجام شد. جهت انجام آنالیز داده‌های مربوط به فراوانی طولی به‌منظور محاسبه پارامترهای رشد از نرم­افزار (ELEFAN ۱) FiSAT II استفاده شد. برای تخمین پارامترهای رشد از برنامه ELEFAN ۱ موجود در نرم­افزار FiSAT II استفاده شد. این مقادیر برای نرها و ماده‌ها به‌ترتیب L_∞، ۷۵/۱۳ سانتی‌متر، K، ۶۸/۰ در سال و t_۰، ۲۹/۰- سال و L_∞، ۷۵/۱۳ سانتی‌متر، K ، ۵۱/۰ در سال و t_۰، ۳۹/۰- سال تخمین زده شد.  مقدار میانگین طول برای نرها و ماده‌ها در منطقه مورد بررسی در طول مدت نمونه­برداری۰۵/۰± ۹۲/۸ و ۰۶/۰±۰۵/۹ سانتی‌متر و همین مقادیر برای وزن نرها و ماده‌ها به‌ترتیب ۱۳/۰±۲۷/۷ و ۱۷/۰± ۶۸/۷ گرم محاسبه شد. مقدار عددی b ۹۱/۲ برای نرها و ۰۴/۳ برای ماده ها محاسبه شد. روابط طول کل – وزن برای نرها و ماده‌ها W=۰,۰۱۱۴ L^۲,۹۱۱  و W=۰,۰۰۸۷۷L^۳,۰۴۱ محاسبه شد. حداکثر سن برای ماهیان مورد بررسی ۶ سال بود. ﺑﺎ بکارﮔﻴﺮی روش ﺑﺎﺗﺎﭼﺎرﻳﺎ و ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻨﺤﻨﻲ گروه‌های ﻫﻤﺰاد ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﺪه، دو ﮔﺮوه ﻫﻤﺰاد ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ شد. بیشترین میزان بازگشت شیلاتی برای نرها در فروردین ماه (۳۳/۲۲( و برای ماده ها در تیرماه (۹۷/۱۳) بدست آمد. ضریب مرگ و میر طبیعی، اعداد ۵۸/۱ و ۴/۱ برای ماهیان ماده و نر محاسبه شد.
 

---

طی سال های اخیر فعالیت های طبیعی و انسانی توانسته میزان زیادی آلاینده¬های فلزی را وارد اکوسیتم¬های آبی نماید. این آلاینده¬ها قادرند که در طول زنجیره غذایی بصورت تجمعی افزایش پیدا کنند. تحقیق حاظر به بررسی میزان فلزات سرب، نیکل، روی، آهن و مس در بافت عضله ماهی شورت Silago Sihama در سه منطقه استان هرمزگان (قشم، بندرخمیر و بندرپل) به دلیل اهمیت آنها پرداخته است. ۱۸۰ نمونه ماهی شورت در سه منطقه مورد مطالعه در طول دو فصل تابستان و زمستان نمونه برداری انجام شد. پس از زیست سنجی، نمونه¬های ماهی شورت به روش هضم شیمیایی آماده سازی شدند و میزان فلزات سرب، نیکل، روی، آهن و مس توسط دستگاه جذب اتمی قرائت گردیدند. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که از لحاظ غلظت عناصر سرب، نیکل، روی، آهن و مس در بافت عضله ماهی شورت بین مناطق مورد مطالعه از لحاظ آماری اختلاف معنی داری وجود دارد p<۰,۰۵)). همچنین از نظر غلظت عناصر سرب، نیکل، روی، آهن و مس دربافت عضله ماهی شورت در سه منطقه مورد مطالعه بین دو فصل تابستان و زمستان از لحاظ آماری اختلاف معنی داری مشاهده شد p<۰.۰۵)). بطوریکه هم در فصل تابستان و هم زمستان غلظت عناصر مورد مطالعه در بافت عضله ماهی شورت در منطقه قشم بیشتر از دو منطقه دیگر می باشد. مقایسه غلظت فلزات در بافت عضله ماهی شورت با مقادیر استاندارد نشان داد که غلظت فلزات سرب، نیکل، روی، آهن و مس کمتر از استانداردهای FAO,WHO و EPA است. ارزیابی خطر غذایی مصرف گونه مورد مطالعه نشان دهنده آن بوده است که مصرف این ماهی با میزان مصرف فعلی از نظر فلزات سرب، نیکل، روی، آهن و مس خطری برای مصرف¬کنندگان آن ندارد.

---

این مطالعه جهت بررسی پراکنش و فراوانی ماهی یال­اسبی (Trichiurus lepturus, Linnaeus. ۱۷۵۸) به عنوان گونه هدف بین صیدگاه های واقع در استان های بوشهر و هرمزگان انجام گردید. عملیات نمونه­برداری در طی فصل تابستان در استان بوشهر و فصل پاییز در استان هرمزگان در سال ۱۳۹۲ انجام شد. عملیات نمونه­برداری توسط کشتی ترالر صنعتی کلاس کیش به طول ۲۷ متر، عرض ۲/۷ متر و طی ۷۳ بار تورکشی در فصول صید صورت گرفت. تور بکار گرفته شده در این تحقیق از نوع تورترال میان­آبی با جنس نخ پلی­اتیلن و چشمه تور ۷۵ میلی­متر(گره تاگره مقابل) در قسمت ساک بود. بیشترین فراوانی طولی ماهی یال­اسبی صید شده در دامنه طولی ۹۲-۸۴ سانتیمتری و کمترین فراوانی طولی در دامنه طولی ۳۶-۲۸ سانتیمتری مشاهده گردید. میزان زیست توده و میانگین CPUA در منطقه مطاف بوشهر به ترتیب ۵۵/۱۷۹۱۶ تن و (Kg nm^-۲) ۵۸/۱۰۷۶ ± ۴۲/۸۶۲۴ و در صیدگاه­های هرمزگان به ترتیب ۸۰۴/۷۴۲۵ تن و (Kg nm^-۲) ۸۷/۱۵۲۹ ± ۷۴/۸۱۰۵ برآورد شد. همچنین بر اساس نقشه های پراکندگی ترسیم شده توسط نرم افزار GIS و شاخص CPUA، بیشتر تراکم صید ماهی یال اسبی در منطقه هرمزگان در اطراف جزایر هنگام و تنب بزرگ بود و در منطقه صیادی مطاف در استان بوشهر، پراکنش به صورت افقی در جهت غربی آبهای این استان مشاهده گردید.
 

---

در این بررسی ۱۲ نمونه ماهی ساردین رنگین کمان از ۶ منطقه جاسک، قشم و بندر لنگه صید گردید. استخراج DNA با روش فنل-کلروفرم از بافت باله ماهیان انجام شد. به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ساردین رنگین کمان از ژن COI استفاده شد. تکثیر ژنCOI  با استفاده از پرایمرهای اختصاصی طراحی شده بر اساس توالی های موجود در بانک ژن صورت گرفت. طول ۶۱۹ جفت باز از محصول واکنش زنجیره پلی مرازی توالی یابی شد. توالی های ژنی نمونه ها با استفاده از نرم افزارهای MEGA۵ و Bioedit۷  مورد مقایسه قرار گرفتند و میزان همولوژی نمونه ها مشخص گردید. همچنین با استفاده از نرم افزار dnaSP۵  میزان پلی مورفیسم یا تعداد هاپلوتیپ ها ارزیابی شد.  نتایج این تحقیق نشان داد که در بین نمونه های جمعیت­های مختلف ساردین رنگین کمان فاصله ژنتیکی کمی وجود دارد. همچنین تعداد ۹ نوع هاپلوتیپ بین نمونه های مورد مطالعه شناسایی گردید. 

---

ساردین ماهیان نقش کلیدی در حلقه­ اولیه زنجیره تولید در دریا دارند و برداشت ناآگاهانه از آنها سبب ایجاد آسیب­های جبران­ناپذیری به اکوسیستم دریا می­گردد. همچنین انجام مطالعات ژنتیکی می­تواند به حفظ تنوع زیستی کمک نموده و در جهت سیاست حفاظت از ذخایر گام برداشت. در این تحقیق پویایی جمعیت ماهی ساردین Amblygaster sirm و حداکثر محصول پایدار بررسی و محاسبه گردید و در نهایت با کمک نشانگرهای ژنتیکی به ارزیابی تنوع ژنتیکی آن پرداخته شد. این مطالعه در خلیج‌فارس و دریای عمان (سواحل استان هرمزگان و بوشهر) در محدوده بندرلنگه تا بندر جاسک انجام گرفت. در این تحقیق تعداد ۱۰۴۶ ماهی سیرم در طی دوره صید ۱۳۹۴-۱۳۹۳ بصورت ماهانه صید گردید. نتایج نشان داد که الگوی رشد ماهی سیرم آلومتریک منفی بوده و  حداکثر طول چنگالی ماهی به ۲۹/۱۱ سانتی­متر با ضریب رشد ۴/۱ محاسبه گردید. مرگ و میرطبیعی ماهی سیرم بالا بوده (۳/۲ بر سال) و نرخ بهره­برداری ۴۹/۰، میانگین بیوماس ۴/۳۳ تن، مقدار بیوماس کل ماهی به حدود ۳/۴۳ تن و میزان MSY (حداکثر محصول پایدار) معادل حدود ۳/۴۱ تن محاسبه گردید. نتایج ژنتیکی نشان داد که نمونه­های سیرم منطقه دلوار (بوشهر) کاملاً جدا از سایر نمونه­های مناطق دیگر قرار گرفته است. نمونه­های دو ایستگاه بستانه و گرزه شباهت بیشتری به یکدیگر داشته و نمونه­های ایستگاه دلوار با فاصله بیشتری از آنها قرار گرفته است. در مجموع، به دلیل مرگ و میر طبیعی بالای ماهی سیرم، بنظر می­رسد میزان صید این ماهیان در وضعیت مناسب قرار دارد.

---

عادات غذایی کوسه نوک تیز خاکستریRhizoprionodon oligolinx Springer, ۱۹۶۴  طی یک دوره یکساله در آب های دریایی شرق استان هرمزگان محدوده بندر سیریک تا بندر جاسک با نمونه برداری ماهانه ۳۰ قطعه کوسه ماهی بررسی شد. میانگین طول کل ماهی های نمونه برداری شده در کل دوره ۰۹/۴ ± ۰۴/۱۰۱ سانتیمتر و میانگین وزن کل ۷۱/۹۴ ± ۱۱/۱۴۸۰ گرم بود. بیشترین مقدار شاخص گاستروسوماتیک برای این گونه در فصل بهار و کمترین مقدار این شاخص در فصل زمستان مشاهده شد. به عبارت دیگر بیشترین وزن معده در ماهیان مورد بررسی در فصل بهار و در ماه فروردین می باشد و بنابراین بیشترین شدت تغذیه برای این گونه در آبهای ساحلی استان هرمزگان در فصل بهار است. مقدار میانگین شاخص خالی بودن معده این ماهی در کل دوره  ۷۲/۵ ± ۱۴/۳۰ به دست آمد که نشان می دهد این ماهی در گروه آبزیان نسبتاً پرخور قرار می گیرد. ارزیابی نتایج به دست آمده از محاسبه شاخص خالی بودن معده بر اساس فصل نیز بیانگر این است که کمترین مقدار این شاخص که موید بیشترین تعداد معده های پر می باشد در فصل بهار است. ارزیابی شاخص ترجیح غذایی در کل دوره موید آن بود که انواع ماهیان کوچک ۰۹/۵۴ درصد و میگو ۷۲/۳۷ درصد محتویات معده را تشکیل می دادند و به ترتیب غذای اصلی و غذای اولویت دوم این گونه می باشند. شاخص طول نسبی روده نیز ۰۲/۰ ± ۱۷/۰ محاسبه شد که تایید کننده رژیم غذایی گوشتخواری این گونه می باشد. نتایج تحقیق حاضر به درک بهتر سیستم تغذیه ای این گونه کمتر شناخته شده و در مرحله نزدیک به تهدید و شناخت جایگاه آن در شبکه غذایی دریایی کمک نمود.