حمید رضا بارگاهی،
دوره ۸، شماره ۵ - ( ۱۰-۱۳۹۹ )
چکیده
ذخایر کوسه ماهیان در آبهای ایرانی خلیج فارس و خلیج عمان به شدت رو به کاهش است. هرچند با وضع ممنوعیت صید و جریمه های سنگین از سوی سازمانهای متولی صید این ماهیان ممنوع شده است لاکن صید ضمنی (Bycatch)در برخی از روشهای صید شامل گوشگیرساحلی و اقیانوسی، ترال ماهی و میگو، رشته قلاب و ترولینگ هنوز کوسه ها را گرفتار می کند. در این تحقیق طی دوره زمانی ۱۰ ساله از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۹ در ۲۰ بندر صیادی انتخابی به صورت تصادفی در نوار ساحلی خلیج فارس و خلیج عمان در نوار ساحلی جنوب ایران نسبت به پایش روند تخلیه صید کوسه ماهیان با بررسی و شناسایی گونه ای کوسه ماهیان با استفاده از روشهای بیومتریک و بهره گیری از کلیدهای شناسایی معتبر FAO و IOTC اقدام گردید. بعلاوه جهت ارتقاء سطح طبقه بندی و شناسایی از ۸ کلید معتبر دیگر نیز استفاده شد. بررسی حاضر نشان داد که ۳۸ گونه کوسه ماهی در فرایند عملیات صیادی بصورت ضمنی صید می شوند. از مجموع ترکیب صید کوسه ماهیان درطی دوره مورد مطالعه شش گونه کوسه ماهی بیشترین فراوانی را دارند که گونه های غالب منطقه می¬باشند. درصد فراوانی این کوسه ها به ترتیب کوسه شیری۲۱% Rhizoprionodon acutus ، کوسه ابریشمی۱۸% Carcharhinus falciformis،کوسه دم خالدار۱۵% Carcharhinus sorrah ، کوسه چاک لب۱۲% Rhizoprionodon oligolinx ، کوسه چانه سفید۱۰% Carcharhinus dussumieri و کوسه باله سیاه معمولی۸% Carcharhinus limbatus بیشترین حجم از تخلیه کوسه ماهیان در بنادر را به خود اختصاص می دهند. غالب کوسه های صید شده کوسه های کوچک و دارای فراوانی طولی بین ۵۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر می باشند. با برآورد میزان صید سالانه کوسه ماهیان در پنج دهه گذشته و براساس آخرین رده بندی IUCN درسال ۲۰۲۰ هم اکنون ۴ گونه از کوسه ماهیان خلیج قارس و دریای عمان بصورت بحرانی در معرض انقراضCritically Endangered قرار گرفته اند؛ همچنین ۱۳ گونه نیز در فهرست قرمز گونه های درمعرض خطر Endangered قرار گرفته است. بر همین اساس ۱۳ گونه دیگر بواسطه صید غیر مجاز ذخایر آنها آسیب پذیر Vulnerable شده است. درحال حاضر با توجه به اهمیت اکولوژیک ذخایر کوسه ماهیان و وجود حساسیت در سطح ملی و منطقه ایی و همچنین باتوجه به حضور ناوگان ماهیگیری ایران در اقیانوس هند و صید ضمنی گونه های اقیانوسی و الزام سازمانهای بین المللی لزوم تدوین برنامه اقدام ملی برای حفاظت از این گونه های ارزشمند بیش از پیش احساس می شود که این مهم با یک عزم ملی و با عنایت به ضرورتهای مدیریتی و اجماع کارشناسی می بایست به صورت کاربردی و با تضمین اجرایی دقیق محقق شود.
